4b. Hand-voet huid reactie.

Het Hand-voet huidreactie (HVHR) is ook bekend als palmair-plantair erythrodysesthesie syndroom.

De Handvoet huidreactie (HVHR) is een relatief veel voorkomende huidreactie op behandelingen met een bepaalde groep doelgerichte therapie. Er bestaan verschillende soorten doelgerichte therapie. Niet alle soorten geven bijwerkingen aan de handen en de voeten zoals HVHR.

In onderstaande tabel vind je de medicijnen die HVHR kunnen veroorzaken

• Sunitinib
• Sorafenib
• Pazopanib
• Axitinib
• Cabozantinib
• Levatinib
• Bevacizumab

Hoewel HVHR niet levensbedreigend is, kan het erg pijnlijk zijn en kan het de dagelijkse activiteiten verstoren. Hierdoor kan de kwaliteit van leven ernstig in het gedrang komen. Hierdoor kan de oncoloog beslissen om de dosis (doelgerichte therapie) te verlagen, de kuur te onderbreken of om voortijdig te stoppen met de behandeling tegen kanker.

Het krijgen van HVHR is afhankelijk van meerdere factoren. De risicofactoren zijn voor het grootste deel onbekend. Het is dus onvoorspelbaar of iemand een HVHR zal krijgen tijdens de behandeling met doelgerichte therapie. We weten wel dat vrouw zijn en een goede reactie van de kanker op het medicijn het risico op het krijgen van HVHR kunnen vergroten.

Huid- en nagelafwijkingen die al aanwezig zijn vóór de start van de behandeling kunnen het ontstaan en de ernst van HVHR vergroten.

De afwijkingen bij HVHR zijn meestal pijnlijk. HVHR kan ook gevoelsstoornissen, tintelingen, branderigheid en gevoeligheid bij aanraking geven. De klachten kunnen variëren van relatief pijnloos tot ernstig pijnlijk. In de ergste vorm zorgt het ervoor dat men nog amper kan lopen door de pijn en men de handen niet meer kan gebruiken. Hierdoor is het soms moeilijk om voor zichzelf te zorgen. Dat heeft  invloed op de kwaliteit van leven.

HVHR ontstaat in de eerste twee tot vier weken na het starten van de behandeling met TKI’s . De klachten verdwijnen weer geleidelijk na het stoppen van de behandeling.

Aan de handpalmen en de voetzolen voel je op de wrijf- en drukpunten een zwelling en zie je een scherp begrensde roodheid. Deze gaat wel of niet gepaard met kloven, wondjes en afschilfering. Er kan ook vervelling, droogheid en schilfering van de huid ontstaan. Op een gegeven ogenblik kunnen op de wrijf- en drukpunten dikke eeltlagen en pijnlijke blaren ontstaan.

In vergevorderde stadia kunnen blaarvorming en open wonden ontstaan. De huid en de nagels kunnen infecteren.

De ernst van de afwijkingen verschillen van persoon tot persoon. Er worden drie stadia of graden beschreven:

Hand-voet huidreactie graad 1: minimale huidafwijkingen zonder pijn

• lichte roodheid, zwelling, overgevoeligheid, jeuk, licht branderig gevoel
• er is geen sprake van een invloed op het dagelijkse leven

Hand-voed huidreactie graad 2: matige huidafwijkingen met weinig beperkingen in de zelfzorg en dagelijkse activiteiten

• roodheid, blaren, kloofjes, zwelling, pijn
• HVHR heeft enige, maar niet al te grote invloed op het dagelijkse leven

Huid-voetreactie graad 3: ernstige huidafwijkingen met grote beperkingen in de zelfzorg en dagelijkse activiteiten

• roodheid, blaren, kloofjes, zwelling, hevige pijn, droogheid en vervolgens verdikken en schilferen van de huid. Soms is er sprake van wondjes aan de voeten of handen
• HVHR leidt tot een ernstige verstoring van dagelijkse activiteiten. Lopen lukt (bijna) niet meer. Hierdoor wordt bewegen lastig. Patiënten kunnen moeilijk voorwerpen vastpakken en hebben veel pijn

Het is belangrijk om de ernst van HVHR nauwkeurig te beoordelen. De graad van ernst is van belang om te beoordelen of de behandeling tijdelijk gestopt moet worden, de dosis verlaagd moet worden of dat er voor een andere behandeling gekozen moet worden.

Vroege herkenning is belangrijk om een volledige en optimale behandeling van de kanker te garanderen en om dosisverlagingen of stopzetten van de behandeling te voorkomen.

De klachten die de patiënten ondervinden door HVHR  kunnen goed uitgevraagd worden door gebruik te maken van de vragenlijst HVHR-14.

PDF vragenlijst HVHR14:

HVHR kan niet altijd voorkomen worden. Preventieve maatregelen en behandeling van reeds bestaande afwijkingen voor het starten van de doelgerichte therapie die HVHR kan veroorzaken kunnen verergering van de klachten voorkomen.

Het kan nuttig zijn om voorzichtig en preventief eeltplekken te verwijderen die een probleem kunnen vormen in geval van HVHR. Ook bestaande huidafwijkingen zoals psoriasis, eczeem, schimmelinfecties kunnen het beste vóór het starten van de therapie behandeld worden.

Regelmatige inspectie van de handen en de voeten op het ontstaan van afwijkingen is belangrijk. Het regelmatig gebruik van handschoenen bij koude en het dragen van schoon en goed passend schoeisel is van belang om het ontstaan van huidafwijkingen te verminderen. De huid regelmatig hydrateren met een vettende crème is belangrijk omdat in een droge huid sneller afwijkingen kunnen ontstaan

De blootstelling aan warm water tijdens het afwassen of baden en de blootstelling aan warmtebronnen (sauna’s, in de zon zitten) moet zoveel mogelijk vermeden worden. Het contact met agressieve chemicaliën ((af)wasmiddelen of huishoudelijke schoonmaakmiddelen) door rubberen handschoenen met een katoenen binnenlaag is belangrijk om de handen tegen beschadigingen te beschermen.

Het gebruik van gereedschap of huishoudelijke artikelen waarbij de hand tegen een hard oppervlak moet worden gedrukt, zoals tuingereedschap, messen en schroevendraaiers, wrijven, wringen en druk moet vermeden worden om trauma’s aan de huid te beperken.

Adviseer de “3C” -benadering tegen HVHR

1. Controle: Houd eeltvorming onder controle en waar mogelijk voorkom eeltvorming

Verwijder overmatige eeltvorming aan de handpalmen en de voetzolen vóór, tijdens en na de behandeling

2. Comfort: vermijd druk op de handen en de voeten

Draag schoenen die niet te strak zijn en draag geen hoge hakken

Bescherm de delen van de voetzolen die onder druk staan met schuimachtige absorberende zolen en schokdempers

Bescherm de handen door werkhandschoenen te dragen

Vermijd werkzaamheden waarbij je handen zware inspanning moeten leveren, zoals schoonmaken, klussen of hobby’s

Bescherm de handen met handschoenen met schok dempende materialen als dat nodig is omdat je regelmatig druk op de handen legt

3. Crèmes: Houd de huid gehydrateerd. Smeer de huid regelmatig, na elke wasbeurt, en tussendoor goed in.

PDF folder HVHR

De meeste huidafwijkingen die door medicijnen tegen kanker worden veroorzaakt zijn tijdelijk. Het kan zijn dat de oncoloog de afwijkingen moet behandelen om ervoor te zorgen dat de behandeling gecontinueerd kan worden Gelukkig zijn er verschillende effectieve manieren om met deze aandoeningen om te gaan. Soms moet de dosis verlaagd worden of moet de behandeling tijdelijk gestaakt worden. In sommige gevallen moet er gekozen worden voor een andere behandeling.

Er zijn goede medische adviezen die de oncologen kunnen volgen om HVHR te behandelen met lokale hormooncrèmes.

Voor meer informatie over dit onderwerp verwijzen wij naar online dermatologie