Gordelroos

Korte samenvatting
Herpes zoster, ook wel gordelroos genoemd, is een huidinfectie veroorzaakt door het varicella-zoster virus (hetzelfde virus dat waterpokken veroorzaakt). De ziekte uit zich in pijnlijke, jeukende blaasjes die meestal aan één kant van het lichaam voorkomen. Bij gezonde mensen geneest het vaak vanzelf, maar complicaties zoals langdurige zenuwpijn (postherpetische neuralgie) of oogproblemen kunnen optreden. Tijdige behandeling met antivirale middelen is belangrijk bij ernstige gevallen.

Wat is het?
Herpes zoster is een virusinfectie van huid en zenuwen, veroorzaakt door het varicella-zoster virus. Het treft meestal ouderen of mensen met verminderde afweer. De huiduitslag verschijnt altijd aan één kant van het lichaam en volgt het verloop van een zenuwbaan (dermatoom).

Hoe ontstaat het?
Na een doorgemaakte waterpokkeninfectie blijft het virus inactief aanwezig in zenuwknopen. Jaren later kan het opnieuw geactiveerd worden, vooral bij verminderde weerstand of op hogere leeftijd. Het virus verplaatst zich dan via de zenuw naar de huid, waar het blaasjes veroorzaakt.

Wat zijn de klachten?
Klachten beginnen vaak met pijn of branderigheid in een beperkt gebied, gevolgd door rode pukkeltjes die overgaan in met vocht gevulde blaasjes. Deze drogen later in tot korstjes. De uitslag zit altijd aan één kant van het lichaam. Algemene klachten zoals hoofdpijn, koorts en opgezette lymfeklieren kunnen voorkomen. Bij gordelroos in het gezicht kan het oog of oor aangedaan zijn, wat ernstige complicaties kan geven.

Hoe te voorkomen?
Een goede weerstand verlaagt de kans op gordelroos. Er bestaat een vaccin tegen gordelroos, dat met name bij ouderen wordt aangeraden. Daarnaast is voorzichtigheid geboden richting mensen zonder doorgemaakte waterpokken, zwangeren en personen met verminderde afweer, omdat het virus in blaasjes besmettelijk kan zijn.

Is aanvullend onderzoek nodig?
De diagnose wordt meestal gesteld op het kenmerkende beeld. Soms wordt materiaal uit een blaasje onderzocht. Bij twijfel of complicaties kan een oogarts of specialist betrokken worden.

Hoe wordt het behandeld?
Bij gezonde patiënten geneest gordelroos meestal vanzelf binnen enkele weken. Pijnstillers en indrogende middelen voor de blaasjes kunnen klachten verlichten. Bij ernstige vormen, aantasting van het gelaat of verminderde afweer is antivirale medicatie (zoals aciclovir, valaciclovir of famciclovir) nodig, liefst binnen 72 uur na het begin van de klachten. Bij oog- of oorbetrokkenheid wordt specialistische behandeling ingezet, soms met prednison in combinatie met antivirale middelen.

Wat is het vooruitzicht?
De meeste mensen herstellen volledig. Toch kan langdurige zenuwpijn (postherpetische neuralgie) ontstaan, vooral bij ouderen. Dit kan maanden tot jaren aanhouden en is moeilijk te behandelen. Ernstige complicaties zoals gezichtsverlamming, gehoorverlies of oogschade zijn zeldzaam, maar vragen om snelle medische aandacht. Bij mensen met verminderde weerstand kan het beloop ernstiger zijn en tot blijvende schade of interne complicaties leiden.