Galbulten

Korte samenvatting

Urticaria, ook bekend als netelroos of galbulten, is een jeukende huiduitslag met rode, soms verheven plekken die vaak binnen enkele uren weer verdwijnen. Het kan acuut of chronisch zijn en wordt veroorzaakt door vrijkomen van histamine in de huid. Behandeling bestaat uit vermijden van prikkels en het gebruik van antihistaminica. Het vooruitzicht is meestal goed, al kan de aandoening soms langdurig blijven bestaan.

Wat is het?

Urticaria is een huiduitslag die zich kenmerkt door plotseling optredende rode, jeukende plekken die meestal binnen 24 uur weer verdwijnen. Deze plekken, ook wel kwaddels genoemd, kunnen afzonderlijk voorkomen of samenvloeien tot grotere plakkaten. De aandoening kan kortdurend zijn (acute urticaria, korter dan zes weken) of langer aanhouden (chronische urticaria, langer dan zes weken). Bijna een kwart van de bevolking krijgt er in zijn of haar leven mee te maken.

Hoe ontstaat het?

De klachten ontstaan doordat histamine vrijkomt uit mestcellen in de huid. Dit leidt tot verwijding van bloedvaten, roodheid, zwelling en jeuk. Verschillende prikkels kunnen dit proces op gang brengen, zoals lichamelijke inspanning, druk op de huid, kou, warmte of zonlicht. Ook medicijnen (zoals pijnstillers en antibiotica), infecties, voedingsmiddelen, insectensteken, allergenen, contactstoffen en interne ziekten kunnen een rol spelen. Bij chronische urticaria is in de meeste gevallen geen duidelijke oorzaak te vinden.

Wat zijn de klachten?

De typische urtica is een jeukende, scherp begrensde, rode plek die vaak in het midden bleker is. Ze kunnen in grootte toenemen en met andere plekken samenvloeien. Urticaria kan overal op het lichaam ontstaan, zonder voorkeurslocatie. Soms is er een duidelijke relatie met de uitlokkende prikkel, zoals druk, kou of inspanning.

Er bestaan speciale vormen:

• Inspanningsurticaria: speldenknopgrote jeukende bultjes bij inspanning of warmte.
• Urticaria factitia: streepvormige kwaddels na krassen of druk, ook wel dermografisme genoemd.
• Koude-urticaria: plekken na afkoeling van de huid, bijvoorbeeld bij zwemmen in koud water, soms met gevaarlijke reacties.
• Vertraagde drukurticaria: pijnlijke zwellingen op drukplaatsen, vaak rond gewrichten, die pas na enkele uren ontstaan.

Hoe te voorkomen?

Het belangrijkste is het vermijden van uitlokkende prikkels wanneer deze bekend zijn. Dit kan gaan om bepaalde medicijnen, voedingsmiddelen, inspanning of externe invloeden zoals kou en druk. Soms is dit lastig omdat de oorzaak niet altijd duidelijk is.

Is aanvullend onderzoek nodig?

De diagnose wordt meestal gesteld op het klinisch beeld. Een arts kan vaak door goed doorvragen een mogelijke oorzaak achterhalen. Alleen bij duidelijke aanwijzingen voor een specifieke uitlokkende factor wordt aanvullend onderzoek verricht, zoals allergietesten of een provocatietest (bijvoorbeeld met kou).

Hoe wordt het behandeld?

De eerste stap is vermijden van de uitlokkende factor als die bekend is. Verder zijn antihistaminica de meest gebruikte behandeling, vaak in hogere doseringen dan bij hooikoorts. Deze middelen kunnen slaperigheid veroorzaken. Bij onvoldoende effect kunnen andere medicijnen, zoals corticosteroïden of aanvullende middelen, worden ingezet. Tegen de jeuk kunnen ook verkoelende lotions of schudsel worden gebruikt.

Wat is het vooruitzicht?

Bij de meeste mensen is urticaria van korte duur en verdwijnen de plekken binnen dagen tot weken. Bij een deel van de patiënten kan de aandoening echter maanden tot jaren aanhouden, vooral bij chronische urticaria. Hoewel dit hinderlijk kan zijn, is de aandoening niet gevaarlijk. Met een goede behandeling is de jeuk meestal goed onder controle te krijgen.