Bof (parotitis epidemica)

Korte samenvatting
 De bof is een besmettelijke virusinfectie die vooral de speekselklieren aantast, meestal de oorspeekselklieren. Dit veroorzaakt een pijnlijke zwelling bij de wangen en onder de oren. De bof verloopt meestal mild, maar kan soms complicaties geven, zoals ontsteking van de zaadballen, eierstokken of hersenvliezen. Vaccinatie biedt goede bescherming.

Wat is het?
 De bof wordt veroorzaakt door het bofvirus, een virus uit de groep van paramyxovirussen. Het virus verspreidt zich via druppeltjes in de lucht, bijvoorbeeld door hoesten of praten. De infectie treft vooral ongevaccineerde kinderen en jongvolwassenen. Dankzij de BMR-vaccinatie (bof, mazelen, rodehond) komt de ziekte in Nederland nog maar zelden voor.

Hoe ontstaat het?
 Na besmetting dringt het virus via de luchtwegen het lichaam binnen en verspreidt zich via het bloed naar de speekselklieren. Na een incubatietijd van ongeveer 2 tot 3 weken ontstaan de eerste klachten. De ziekte is besmettelijk vanaf een paar dagen vóór tot enkele dagen na het opzwellen van de speekselklieren.

Wat zijn de klachten?
 De typische klacht is een pijnlijke zwelling bij één of beide wangen, net onder het oor. Eten, drinken of praten kan pijnlijk zijn. Andere symptomen zijn koorts, hoofdpijn, vermoeidheid, spierpijn en soms slikklachten.
 Mogelijke complicaties zijn:

• Orchitis (ontsteking van de zaadbal) bij jongens of mannen, vaak pijnlijk en met zwelling.
• Oophoritis (ontsteking van de eierstok) bij vrouwen, wat buikpijn kan veroorzaken.
• Meningitis (hersenvliesontsteking) met hoofdpijn en nekstijfheid.
• In zeldzame gevallen: gehoorverlies.

Hoe te voorkomen?
 De beste bescherming tegen de bof is vaccinatie met het BMR-vaccin, dat in het Rijksvaccinatieprogramma op jonge leeftijd wordt gegeven. Goede hand- en hoesthygiëne verkleinen het risico op verspreiding.

Is aanvullend onderzoek nodig?
 Meestal niet. De diagnose wordt gesteld op basis van het typische beeld. Bij twijfel kan de arts bloedonderzoek of een keelkweek doen om het virus aan te tonen.

Hoe wordt het behandeld?
 Er bestaat geen specifieke behandeling tegen het bofvirus. De behandeling is gericht op verlichting van de klachten. Rust, voldoende drinken en het gebruik van paracetamol kunnen helpen bij koorts en pijn. Een koude of warme doek tegen de wang kan verlichting geven bij zwelling.

Wat is het vooruitzicht?
 De bof geneest meestal vanzelf binnen één tot twee weken. Na een doorgemaakte infectie is men levenslang immuun. Complicaties komen weinig voor, vooral bij gevaccineerden. Vaccinatie blijft de beste manier om besmetting te voorkomen.