Alopecia areata

Korte samenvatting

Alopecia areata is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem de haarzakjes aanvalt, wat leidt tot haaruitval in ronde plekken. Het kan beperkt blijven tot kleine gebieden, maar soms is er verlies van al het hoofdhaar (alopecia totalis) of zelfs al het lichaamshaar (alopecia universalis). De oorzaak is niet volledig bekend, maar genetische aanleg en auto-immuunziekten spelen een rol. Er bestaat geen genezing, wel behandelingen die de haargroei kunnen stimuleren. Het beloop is onvoorspelbaar: haar kan terugkomen en later opnieuw uitvallen.

Wat is het?

Bij alopecia areata valt het haar plotseling uit in ronde plekken, meestal op de hoofdhuid, maar soms ook op andere delen van het lichaam. Het immuunsysteem herkent de haarzakjes ten onrechte als ‘vreemd’ en valt ze aan. Hierdoor stoppen de haarzakjes tijdelijk met het produceren van haar. Het ziektebeeld varieert: sommigen hebben kleine plekken, bij anderen is er meer uitgebreid haarverlies. Een volledige kaalheid komt minder vaak voor.

Hoe ontstaat het?

De aandoening is een auto-immuunziekte. Gewoonlijk beschermt het immuunsysteem tegen virussen en bacteriën, maar bij alopecia areata richt het zich tegen gezonde haarzakjes. Waarom dit gebeurt is niet helemaal duidelijk. Erfelijke factoren lijken een rol te spelen, want de aandoening komt vaker voor bij mensen met andere auto-immuunziekten in de familie, zoals type 1 diabetes of reumatoïde artritis. Daarnaast vermoeden onderzoekers dat omgevingsfactoren het proces kunnen activeren bij mensen die daar gevoelig voor zijn.

Wat zijn de klachten?

Het meest kenmerkende symptoom is plotseling haarverlies in ronde, kale plekken, vaak enkele centimeters groot. Soms merkt u dit doordat er plukken haar achterblijven op het kussen of in de douche. Het haarverlies kan beperkt blijven, maar in ernstiger gevallen kan al het hoofdhaar (alopecia totalis) of al het lichaamshaar (alopecia universalis) uitvallen. Het verloop is onvoorspelbaar: haar kan spontaan terugkomen, maar ook opnieuw uitvallen.

Hoe te voorkomen?

Alopecia areata is niet te voorkomen omdat de precieze oorzaak onbekend is en het een auto-immuunziekte betreft. Wel kunt u maatregelen nemen om de impact te beperken, zoals bescherming van de hoofdhuid tegen zon met zonnebrandcrème of een hoed, en het dragen van een zonnebril bij verlies van wimpers. Cosmetische hulpmiddelen zoals pruiken, haarstukjes, wenkbrauwpotloden of medische tatoeages kunnen helpen om met het haarverlies om te gaan.

Is aanvullend onderzoek nodig?

De arts stelt de diagnose meestal op basis van het patroon van haaruitval en door microscopisch onderzoek van haren. Soms wordt een hoofdhuidbiopsie gedaan om andere vormen van kaalheid uit te sluiten. Omdat alopecia areata vaak samen voorkomt met andere auto-immuunziekten, kan bloedonderzoek nodig zijn om dit te controleren. Hierbij wordt gekeken naar de aanwezigheid van antistoffen of andere afwijkingen die op een auto-immuunziekte wijzen.

Hoe wordt het behandeld?

Er bestaat geen genezende behandeling, maar er zijn wel mogelijkheden om de haargroei te stimuleren of de ontstekingsreactie te remmen. Veelgebruikte behandelingen zijn minoxidil, corticosteroïdcrèmes of -injecties. Het effect verschilt sterk per persoon en is vaak tijdelijk. Sommige mensen proberen alternatieve therapieën zoals aromatherapie, acupunctuur of voedingssupplementen, maar het bewijs voor hun effectiviteit ontbreekt. Omdat alopecia areata ook emotioneel belastend kan zijn, is ondersteuning via lotgenoten of patiëntverenigingen waardevol. Het vinden van cosmetische oplossingen, zoals pruiken of camouflerende producten, helpt vaak in het dagelijks leven.

Wat is het vooruitzicht?

Het beloop van alopecia areata is moeilijk te voorspellen. Bij een deel van de patiënten groeit het haar spontaan terug, soms zelfs zonder behandeling. Bij anderen blijven de kale plekken of keren ze regelmatig terug. Zelfs na succesvolle behandeling is het mogelijk dat het haar opnieuw uitvalt. Het vooruitzicht is dus wisselend, maar met goede begeleiding en cosmetische ondersteuning kan de aandoening vaak hanteerbaar worden gemaakt.