Allergieën

Korte samenvatting
Allergieën zijn overgevoelige reacties van het immuunsysteem op onschadelijke stoffen zoals pollen, dieren, voedsel of medicijnen. De klachten variëren van milde jeuk of niezen tot ernstige, soms levensbedreigende reacties zoals anafylaxie. Behandeling bestaat uit het vermijden van allergenen, het gebruik van medicijnen en, bij hardnekkige gevallen, immunotherapie.

Wat is het?
 Een allergie is een overdreven reactie van het immuunsysteem op een stof die normaal gesproken geen schade veroorzaakt. Die stof heet een allergeen en kan voorkomen in voeding, lucht, dieren of medicijnen. Het immuunsysteem herkent deze stof ten onrechte als gevaarlijk en gaat antistoffen aanmaken, vooral van het type IgE. Bij contact met het allergeen komt histamine vrij, wat leidt tot ontstekingsreacties. Allergieën komen wereldwijd steeds vaker voor, vooral bij kinderen. Erfelijke aanleg en omgevingsfactoren spelen beide een rol in het ontstaan.

Hoe ontstaat het?
 Een allergie ontwikkelt zich in twee fasen. Eerst vindt de sensibilisatie plaats: het immuunsysteem leert het allergeen kennen en maakt antistoffen aan. Daarna volgt de daadwerkelijke allergische reactie bij een volgend contact. Dit proces kan dagen tot jaren duren. Wanneer het immuunsysteem opnieuw met het allergeen in aanraking komt, ontstaan ontstekingsreacties in huid, luchtwegen of darmen. Erfelijkheid, blootstelling aan prikkelende stoffen, luchtvervuiling en verminderde blootstelling aan micro-organismen in de kindertijd dragen allemaal bij aan de kans op allergie.

Wat zijn de klachten?
 De klachten verschillen per type allergeen en orgaansysteem. Luchtwegallergieën zoals hooikoorts en huisstofmijt veroorzaken een verstopte of loopneus, niezen, jeukende en tranende ogen, hoesten en kortademigheid. Huidallergieën zoals eczeem of contactallergie geven roodheid, jeuk, schilfering, blaasjes of zwelling. Voedselallergieën kunnen leiden tot misselijkheid, buikkrampen, braken, diarree, zwelling van lippen, tong of keel, benauwdheid of anafylaxie. Insectensteken en medicijnen kunnen plaatselijke zwelling, galbulten of een plotselinge, levensbedreigende reactie veroorzaken. Anafylaxie is een ernstige acute allergische reactie met benauwdheid, lage bloeddruk, bewustzijnsverlies of shock en vraagt onmiddellijke medische hulp.

Hoe te voorkomen?
 De beste manier om allergische reacties te voorkomen is het vermijden van de prikkelende stof. Bij voedselallergie betekent dit etiketten lezen en kruisbesmetting voorkomen. Bij hooikoorts helpt het om ramen gesloten te houden tijdens het pollenseizoen. Huisdieren of huisstofmijtbronnen kunnen beter beperkt worden, en bij risico op insectensteken is beschermende kleding verstandig. Mensen met ernstige allergieën doen er goed aan een medische identificatie te dragen en altijd een adrenalinepen (zoals een EpiPen) bij zich te hebben.

Is aanvullend onderzoek nodig?
 Ja, vaak is aanvullend onderzoek nodig om de diagnose te bevestigen. Een arts kan huidpriktesten uitvoeren waarbij kleine hoeveelheden allergeen op de huid worden aangebracht om te zien of er een reactie optreedt. Daarnaast kan bloedonderzoek worden gedaan om specifieke IgE-antistoffen te meten. Bij voedselallergie worden soms eliminatie- en provocatietesten uitgevoerd, altijd onder medische begeleiding.

Hoe wordt het behandeld?
 De behandeling bestaat uit drie pijlers. De eerste is het vermijden van het allergeen. De tweede is medicatie om klachten te verminderen: antihistaminica tegen jeuk en niezen, corticosteroïden (crème of neusspray) tegen ontsteking, decongestiva voor kortdurende verlichting bij neusverstopping, en adrenaline bij ernstige reacties. De derde is immunotherapie, ook wel desensibilisatie genoemd. Hierbij krijgt de patiënt oplopende doses van het allergeen toegediend, zodat het immuunsysteem eraan gewend raakt en minder heftig reageert. Deze therapie kan de klachten op lange termijn sterk verminderen.

Wat is het vooruitzicht?
 Veel mensen kunnen hun allergie goed onder controle houden door blootstelling te vermijden en medicatie te gebruiken. Sommige kinderen groeien over hun voedselallergie heen, terwijl andere allergieën, zoals hooikoorts of astma, vaak chronisch blijven. Immunotherapie kan bij ernstige allergieën leiden tot langdurige vermindering van klachten of blijvende tolerantie. Belangrijk is dat patiënten goed weten wat hun allergenen zijn, hoe ze een reactie kunnen voorkomen en wat ze moeten doen bij een noodsituatie.