Aften

Korte samenvatting
Aften zijn kleine, pijnlijke zweertjes in de mond die meestal vanzelf verdwijnen binnen één tot twee weken. Ze zijn niet besmettelijk, maar kunnen hinderlijk zijn bij eten, drinken en praten. Hoewel de oorzaak onbekend is, spelen factoren als stress, voeding, hormonale schommelingen en tekorten aan vitamines een rol. Meestal is geen onderzoek of behandeling nodig, maar bij ernstige of aanhoudende klachten kan een arts verder onderzoek doen of behandeling inzetten.

Wat is het?
Aften zijn kleine zweertjes die zich in de mond of aan de basis van het tandvlees ontwikkelen. Ze zien eruit als ronde of ovale letsels met een witte of gelige kern en een rood randje. Ze zijn vervelend en pijnlijk, maar niet besmettelijk. Meestal verdwijnen ze vanzelf binnen één tot twee weken.

Hoe ontstaat het?
De exacte oorzaak van aften is onbekend, maar er zijn wel verschillende factoren en triggers bekend. Voorbeelden zijn mondbeschadiging (bijvoorbeeld door een beugel of tandenborstel), voeding (zoals citrusfruit, chocolade, koffie), tandpasta’s met natriumlaurylsulfaat, tekorten aan vitaminen en mineralen (vooral B12, ijzer en zink), hormonale veranderingen tijdens de menstruatie, stress, slaapgebrek en infecties. Soms hangen terugkerende aften samen met aandoeningen zoals coeliakie, inflammatoire darmziekten, diabetes, Behçet, een verstoord immuunsysteem of HIV.

Wat zijn de klachten?
Er zijn drie soorten aften: kleine aften (genezen in 1–2 weken zonder litteken), grote aften (dieper, genezen in enkele weken, soms met littekens) en herpetiforme aften (kleine zweertjes in groepjes, vaak bij volwassenen). Klachten zijn pijn bij eten, drinken en praten. U moet een arts raadplegen bij zeer grote aften, bij aften die langer dan drie weken blijven bestaan, bij pijnloos verloop, bij uitbreiding naar de lippen, of als er bijkomende klachten zijn zoals hoge koorts of ernstige slikklachten.

Hoe te voorkomen?
Het vermijden van irriterende voeding (zoals citrusfruit, noten en pittige gerechten) kan helpen. Gezonde, gevarieerde voeding ondersteunt het herstel. Verder zijn een goede mondhygiëne, voldoende slaap, stressvermindering en rustig kauwen (niet praten tijdens het eten) belangrijk om de kans op aften te verkleinen.

Is aanvullend onderzoek nodig?
Bij de meeste mensen niet: de diagnose wordt gesteld op basis van het uiterlijk. Als aften vaak terugkeren, groot en hardnekkig zijn of samengaan met andere klachten, kan de arts verder onderzoek doen naar onderliggende aandoeningen zoals coeliakie of een immuunstoornis.

Hoe wordt het behandeld?
In de meeste gevallen is geen behandeling nodig en genezen aften spontaan. Bij veel pijn of frequente klachten kunnen verzachtende maatregelen helpen, zoals spoelen met zoutwater of baking soda, het zuigen op ijsblokjes of het gebruik van mondspoelingen met een corticosteroïd. Soms worden natuurlijke middelen zoals kamillethee of zoethout gebruikt. Het doel van behandeling is pijnverlichting en sneller herstel.

Wat is het vooruitzicht?
Aften verdwijnen meestal vanzelf binnen één tot twee weken en laten bij kleine varianten geen littekens achter. Grote aften of herhaalde episodes kunnen langduriger hinder geven en soms littekens veroorzaken. Met leefstijlaanpassingen en eenvoudige behandelingen zijn de klachten vaak goed te verminderen. Bij ernstige of steeds terugkerende aften is verder medisch onderzoek nodig.