Acanthosis nigricans

Korte samenvatting

Acanthosis nigricans is een goedaardige, maar opvallende huidafwijking waarbij donkere, fluweelachtige plekken ontstaan, vooral in huidplooien. Het wordt meestal veroorzaakt door insulineresistentie, overgewicht of diabetes, maar kan ook door medicijnen of zeldzame ziekten ontstaan. De huidafwijkingen zelf zijn onschuldig, maar vormen vaak een signaal voor een onderliggende aandoening. Behandeling richt zich op het aanpakken van die oorzaak; de huidplekken trekken dan vaak vanzelf weg.

Wat is het?

Acanthosis nigricans is een veelvoorkomende pigmentstoornis waarbij de huid donkerder, verdikt en fluweelachtig aanvoelt. Soms gaat dit gepaard met jeuk of een onaangename geur. De plekken zitten meestal in de oksels, liezen, nek, ellebogen, knieën, knokkels en soms ook op lippen, handpalmen of voetzolen.

Hoe ontstaat het?

De huidcellen in de opperhuid gaan zich te snel vermenigvuldigen. Dit gebeurt meestal door een te hoge insulinespiegel in het bloed, vaak bij mensen met overgewicht of insulineresistentie. De extra melanine die hierdoor wordt aangemaakt maakt de huid donkerder.
Andere oorzaken zijn:

• Bepaalde medicijnen (o.a. anticonceptiepil, groeihormoon, schildkliermedicatie, supplementen, middelen bij chemotherapie).
• Zeldzaam: maagkanker, hormonale ziekten (zoals Addison of hypofyseafwijkingen), of hoge doses niacine.

Wat zijn de klachten?

• Donkere, fluweelachtige plekken op de huid.
• Soms jeuk of een onaangename geur.
• Geen pijn of gevaarlijke symptomen, maar wel cosmetische en psychosociale hinder.
• Bij kinderen kan het een vroeg teken zijn van een verhoogd risico op diabetes type 2.

Hoe te voorkomen?

Een gezonde leefstijl verlaagt het risico aanzienlijk. Belangrijk zijn:

• Een gezond gewicht behouden.
• Voldoende bewegen.
• Evenwichtige voeding.
• Medicijngebruik evalueren met de arts, als dit een mogelijke rol speelt.

Is aanvullend onderzoek nodig?

Ja, vaak wel. Omdat acanthosis nigricans een signaal kan zijn van onderliggende aandoeningen zoals (pre)diabetes of hormonale problemen, zal de arts meestal aanvullend onderzoek doen:

• Bloedonderzoek naar glucose- en insulinespiegels.
• Medicatie- en supplementengebruik doornemen.
• Eventueel aanvullend onderzoek bij verdenking op zeldzamere oorzaken.

Hoe wordt het behandeld?

• Behandeling van de oorzaak: afvallen, bloedsuikercontrole verbeteren, of stoppen met uitlokkende medicatie. Vaak verdwijnen de huidplekken daarna vanzelf.
• Cosmetische opties: huidbleekmiddelen, antibacteriële zepen, acne-middelen of lasertherapie kunnen het uiterlijk verbeteren, maar nemen de oorzaak niet weg.

Wat is het vooruitzicht?

De huidplekken zelf zijn onschuldig en verdwijnen vaak (gedeeltelijk) als de onderliggende oorzaak wordt behandeld. Bij blijvende insulineresistentie of overgewicht kunnen de plekken terugkomen. Het belangrijkste is dat acanthosis nigricans vaak een vroege waarschuwing is voor diabetes en dus een kans om tijdig in te grijpen.