i. Behandeling Copy


Inhoud

A. Zelfzorg

B. Lokale therapie

  • 1. Dermatocorticosteroïden
  • 2. Vitamine D preparaten
  • 3. Combinatiepreparaten calcipotriol en betamethason.
    • 3.a. Betamethason/calcipotriol gel
    • 3.b. Betamethason/calcipotriol schuim
  • 4. Teerpreparaten.
  • 5. Ditranol
  • 6. Salicylzuur
  • 7. Drie staps behandeling van psoriasis op het behaarde hoofd

C. Lichttherapie

D. Systemische therapie

E. Biologicals

Inleiding

Psoriasis hoeft niet, maar kan wel worden behandeld.

Er zijn verschillende soorten behandeling tegen psoriasis. Al deze behandelingen onderdrukken de ontstekingsreactie. Ze kunnen de oorzaak van psoriasis niet wegnemen.

Psoriasis kan door behandeling aanzienlijk verbeteren, maar geen enkele therapie kan de huidziekte definitief genezen. Behandelingen kunnen de klachten van psoriasis tijdelijk onderdrukken. Door de klachten te behandelen heeft de aandoening minder impact op de kwaliteit van leven en het dagelijks functioneren.

De vooruitzichten na het stoppen van een behandeling zijn niet gunstig. In verreweg de meeste gevallen zal de psoriasis weer terugkomen, zelfs als het geheel verdwenen was. Bij de meeste mensen komt de psoriasis na ongeveer een half jaar terug. Bij iets meer dan 10% van de mensen met psoriasis treedt de verergering al heel snel op. Minder dan 5% heeft na 5 jaar geen last meer van de psoriasis.

Een ieder moet voor zichzelf afwegen of hij/zij een behandeling wilt. Een milde vorm van psoriasis wordt meestal door een huisarts behandeld. Een ernstige vorm van psoriasis door een dermatoloog.

Bij de keuze voor het soort behandeling wordt vooral gekeken naar de ernst van de klachten, de uitgebreidheid van de psoriasis, het soort, de plaats, de klachten en in welke mate men last heeft, wat de wens van de patiënt is en welke invloed de psoriasis op het dagelijks functioneren heeft. Voor mensen met weinig last is lokale therapie voldoende. Lichttherapie en behandeling met tabletten en injecties worden gebruikt bij ernstiger vormen van psoriasis. Combinaties van behandelingen zijn ook mogelijk.

De behandeling

Er zijn 3 soorten behandeling:

  • 1. Het insmeren van de plekken met een medicijn dat de psoriasis onderdrukt (lokale therapie)
  • 2. Behandeling met ultraviolet licht (lichttherapie)
  • 3. Behandeling met medicijnen die als tabletten of capsules worden ingenomen, of door middel van injecties (of een infuus) worden toegediend. Deze medicijnen komen zo via het bloed in de huid terecht (systemische therapie).

De eerste keuze voor de behandeling van psoriasis is het smeren met een lokaal middel zoals een crème, zalf, lotion, schuim of gel. Als dit niet voldoende werkt dan kan lichttherapie gestart worden.

Als volgende stap (of als eerste stap als de psoriasis heel ernstig is) kan een behandeling met tabletten of injecties gestart worden.



A. Zelfzorg

Het regelmatig invetten van de huid met een vette crème en met zalven is goed voor de huid. Ook het gebruik van badolie tijdens het baden of douchen is goed voor de huid. Door de huid goed te verzorgen en door het gebruik van badolie komen de schilfers gemakkelijker van de huid los. Hierdoor kunnen de lokale middelen beter in de huid doordringen en hun werk beter doen.

Krabben kan leiden tot het ontstaan van nieuwe psoriasisplekken of het verergeren van bestaande plekkaen.

Emotionele stress speelt bij veel patiënten een rol. Dit is de reden waarom ontspanning (vakantie, zon en zee) een gunstige invloed heeft op deze huidziekte.

Tips voor de lichaamsverzorging:

  • Douche niet te lang en niet te warm (water droogt de huid uit)
  • -Vermijd zeep. Gebruik liever badolie
  • -Probeer eens een bad met (dode zee) zout of zemelen
  • -Wrijf de huid niet droog, maar dep de huid droog
  • -Smeer de huid in met vaseline na het baden of douchen. Het vermindert tijdelijk de jeuk
  • -Zorg dat de huid koel blijft (bijvoorbeeld na het sporten, neem een korte frisse douche om het zweet af te wassen)
  • -Bij hevige jeuk kan een ice pack of een washandje/zakje met ijsblokjes worden gebruikt om de huid te koelen
  • -Zorg voor korte nagels zodat de huid niet zo snel beschadigt bij het krabben
  • -Wanneer de jeuk vooral ‘s nachts hevig is, draag dan handschoenen zodat je minder snel de huid beschadigt bij krabben
  • -Haal zoveel mogelijk schilfers van de huid voordat je een zalf of crème smeert omdat die dan veel beter kan werken
  • -Wees voorzichtig met het blootstellen van de huid aan (chemische) producten zoals afwasmiddel en dergelijke. Draag handschoenen bij huishoudelijke klusjes
  • -Gebruik voor het smeren van zalf of crème op de rug een bad borstel met lange steel waar je een washandje overheen doet met daarop de crème
  • -Draag een beschermende onderkleding die tegen vetvlekken kan
  • -Draag het liefst katoenen kleding
  • -Ga het liefst naar een vaste kapper en een vaste pedicure die op de hoogte is van de psoriasis op de hoogte is. Dat voorkomt steeds opnieuw uitleggen
  • -Geniet verstandig van de zon en vermijd verbranding.


B. Lokale therapie

Er zijn verschillende medicijnen voor de lokale behandeling. Deze werken elk op hun eigen manier tegen de psoriasis. Ook de dosis van de medicijnen is verschillend. Welk medicijn voorgeschreven wordt hangt af van de plaats waar de psoriasis aanwezig is en de ernst van de psoriasis en de toestand van de huid.

Er zijn verschillende medicijnen die aan een zalf, crème, gel, lotion of schuim toe te voegen zijn. Door deze producten lokaal te gebruiken komt het medicijn alleen daar waar het nodig is en niet elders in het lichaam (zoals bij pillen of injecties).

De lokale middelen worden 1 à 2 keer per dag alleen op de psoriasisplekken gesmeerd. Omdat lokale therapie plaatselijk wordt gebruikt geeft het relatief weinig bijwerkingen op organen (zoals de lever en de nieren). Hierdoor kan de lokale therapie door veel mensen gebruikt worden.

Een nadeel is dat het de nodige discipline vraagt om alle plekjes dagelijks in te smeren. Ook kunnen er vlekken op de kleren ontstaan.

Een behandeling met crème, zalf, lotion, schuim of gel wordt gebruikt bij kleinere psoriasis plekken. Of het wordt gebruikt als aanvullende behandeling naast het gebruik van tabletten of injecties. Bij mensen met ernstige of uitgebreide psoriasis werkt lokale therapie meestal onvoldoende.

De keuze voor het middel (crème, zalf, lotion, schuim of gel) is afhankelijk van de conditie van de huid (nat, droog, schilferend) en de plek op het lichaam (behaard, onbehaard, plooien) waar de psoriasis aanwezig is.

Lokale therapie

Voor de droge, schilferige psoriasisplekken gebruikt men bij voorkeur een zalf of een vette crème. Die lost de schilfers op en maakt de huid soepeler. In een vette basis werken de medicijnen ook beter. Het vetlaagje op de huid zorgt ervoor dat het water in de huid niet verdampt. Daardoor kan het medicijn dieper in de huid doordringen.

Een gel kan ook op het lichaam gebruikt worden. Het heeft als voordeel dat het makkelijker uit te smeren is dan een vette zalf.

Op de behaarde hoofdhuid of bij psoriasis inversa (plooien) is een zalf moeilijker uit te wassen. Op deze lokalisaties gaat de voorkeur uit naar een lotion, een gel of een met shampoo uitwasbare crème.

De meest gebruikte lokale medicijnen zijn dermatocorticosteroïden en calci(po)triol. Er zijn ook minder gebruikte medicijnen zoals dithranol (een plantaardig medicijn), koolteer (uit steenkool gemaakt), salicylzuur (een medicijn dat schilfers losmaakt) en lokale calcineurine remmers. Vaak worden deze middelen naast elkaar gebruikt, bijvoorbeeld het ene middel ’s ochtends en het andere ’s avonds.

1. Dermatocorticosteroïden.

Dermatocorticosteroïden gebruik

Dermatocorticosteroïden zijn de meest gebruikte middelen tegen psoriasis. Zij zijn gemaakt vanuit het bijnierschorshormoon, een product dat het lichaam zelf aanmaakt. Dermatocorticosteroïden worden afgebroken door het lichaam waardoor de werking tijdelijk is.

Dermatocorticosteroïden remmen de ontsteking (roodheid). Daarnaast remmen ze ook de celdeling in de opperhuid en knijpen ze de kleine bloedvaatjes dicht. Zij werken daardoor ontsteking- en jeuk remmend. Dermatocorticosteroïden nemen de oorzaak niet weg, maar kunnen de verschijnselen helpen bestrijden. Het gebruik van dermatocorticosteroïden is niet meer weg te denken uit de behandeling van huidziekten. Door het gebruik hiervan is de kwaliteit van leven sterk verbeterd.

Dermatocorticosteroïden worden toegepast in lotion, crème, zalf , schuim of gel. Soms worden deze middelen ook gesmeerd onder ‘occlusie’. Dat wil zeggen onder een pleister of verband, zodat ze beter werken.

Dermatocorticosteroïden worden ingedeeld in 4 klassen. Er zijn sterk en zwak werkende dermatocorticosteroïden. De sterke preparaten werken snel en krachtig. Zij kunnen echter bij een heel lang en bij een veelvuldig gebruik bijwerkingen veroorzaken. Bij psoriasis werken alleen de sterk en zeer sterk werkende dermatocorticosteroïden. Als de psoriasis in de plooien of in het gelaat aanwezig is worden lagere klassen dermatocorticosteroïden gebruikt. Bij lichte vormen van psoriasis wordt een zwak of matig sterk corticosteroïd (klasse 1 en 2) voorgeschreven.

De grenzen tussen deze klassen zijn niet erg scherp, vooral wat betreft klasse 2 en 3.

  • -klasse 1 = zwak
  • -klasse 2 = matig sterk
  • -klasse 3 = sterk
  • -klasse 4 = zeer sterk

a. klasse 1:

  • -Hydrocortison acetaat 1%

b. klasse 2:

  • -Clobetason butyraat 0,05%
  • -Flumetason pivalaat 0,02%
  • -Hydrocortison butyraat 0,1%
  • -Triamcinolon acetonide 0,1% (crème)

c. klasse 3:

  • -Triamcinolon acetonide 0,1% (zalf)
  • -Betamethason dipropionaat 0,05%
  • -Betamethason valeraat 0,1%
  • -Desoximetason 0,25%
  • -Fluticason propionaat 0,005% (zalf)
  • -luticason propionaat 0,05% (crème)
  • -Momethason furoaat 0,1%

d. klasse 4:

  • -Clobetasol propionaat 0,005%

De werkzaamheid van het dermatocorticosteroïd op de psoriasisplekken hangt af van welk corticosteroïd gebruikt wordt (sterk of zwak), de toedieningsvorm en de toestand van de huid. Zalven helpen over het algemeen beter dan crèmes. Crèmes zijn op hun beurt wat effectiever dan lotions.

Aan de lokale preparaten kunnen stoffen toegevoegd worden om de dermatocorticosteroïden beter in de huid te laten binnendringen en de ontsteking te bestrijden. Deze stoffen zijn onder andere salicylzuur, ureum en vitamine D.

Hierdoor kan het dermatocorticosteroïd beter in de huid doordringen en de ontsteking bestrijden.

De frequentie van het smeren is een balans die de patiënt zelf moet vinden. Het is beter om niet te wachten tot de psoriasis ernstig is om te beginnen. Het is beter om gelijk in te grijpen bij de eerste tekenen en te smeren tot de psoriasis weg is. Hierdoor is de psoriasis sneller onder controle en wordt er op langere termijn minder dermatocorticosteroïd gebruikt.

Als de psoriasis actief is (rode jeukende huid) moet men 1 maal daags een dermatocorticosteroïd smeren op de plekken om de klachten te onderdrukken (opstartfase). Daarna mag afgebouwd worden (afbouwfase). Eventueel tot een onderhoudsfase of tot het stoppen van het gebruik. Een onderhoudsfase dient om de klachten onder controle te houden. Hier wordt met tussenposen gesmeerd. Wanneer de psoriasis terugkomt moet opnieuw gesmeerd worden.

Bij hardnekkige psoriasis plekken kan occlusie therapie toegepast worden.

Zij kunnen voor gewenning zorgen waardoor ze bij langdurig continu gebruik niet meer zo goed werken.

Veel mensen zijn bang voor de bijwerkingen en de lange termijn effecten van dermatocorticosteroïden. De bekende bijwerkingen zijn: verdunning van de huid, puistjes rond de mond, striae, bloeduitstortingen, witte plekken, haargroei, atopisch cataract, verbergen van een infectie en groeivertraging.

Dermatocorticosteroïden worden al 50 jaar gebruikt. Over het ontstaan en het voorkomen van bijwerkingen is veel bekend. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat bij het juiste gebruik van hormooncrèmes, er geen of hooguit tijdelijke bijwerkingen kunnen ontstaan. Bijwerkingen ontstaan alleen bij langdurig gebruik van hoge klasse dermatocorticosteroïden.

2. Vitamine D preparaten.

Dermatocorticosteroïden en vitamine D analogen

Voor de behandeling van psoriasis kunnen 2 preparaten gebruikt worden: calcipotriol en calcitriol.

Deze vitamine-D-preparaten zijn sinds 1990 op de markt. Het zijn de meest voorgeschreven medicijnen tegen psoriasis. Ze remmen voornamelijk de celdeling en verminderen de ontsteking.

De psoriasis plekken worden twee maal per dag ingesmeerd. Het effect duurt lang: 2-4 weken. Het maximale effect wordt pas na enkele maanden bereikt. Eerst vermindert de schilfering, daarna worden de plekken vlakker. Ten slotte wordt ook de roodheid minder.

De meest voorkomende bijwerking is de irritatie van de huid. Dit komt vooral voor op het gezicht en in de plooien. Het treedt op bij ongeveer 1 op de 20 patiënten. Soms is de irritatie van de huid zo erg, dat de behandeling enige tijd moet worden onderbroken.

Bij gebruik van vitamine D preparaten op grote huidoppervlakten of bij langdurig gebruik, is er een zeer kleine kans dat er (door verhoging van het kalkgehalte in het bloed) nierstenen ontstaan. Een volwassene moet daarom minder dan 100 gram calcipotriol en minder dan 200 gr calcitriol per week smeren. Op langere termijn zijn deze preparaten, wanneer de maximaal toegestane hoeveelheden niet overschreden worden, veilig.

3. Combinatiepreparaten calcipotriol en betamethason.

De combinatie calcipotriol en betamethason is op de markt als Dovobet® gel (betamethason/calcipotriol gel) en Enstilar® schuim (betamethason/calcipotriol schuim). De zalf was vroeger Dovobet® zalf (betamethason/calcipotriol zalf). Deze laatste is inmiddels uit patent en als generiek middel te verkrijgen. Calcipotriol remt de deling van de huidcellen en betamethason brengt de ontsteking tot rust. De combinatie werkt samen beter dan een product apart. Het combinatie preparaat is geschikt als onderhoudsbehandeling. In het begin smeert men 1 maal per dag en als de psoriasis verbetert, dan kan de frequentie verminderd worden. Speelt de psoriasis weer op, dan kan er weer vaker gesmeerd worden.

Omdat betamethason/calcipotriol een klasse 3 dermatocorticosteroïd bevat, mag deze niet in het aangezicht gebruikt worden. Ook is betamethason/calcipotriol niet bedoeld voor huidplooien zoals de oksels en de knieholtes. De huid is op deze plekken dunner. Hierdoor kan de werking van het geneesmiddel te sterk zijn. Het is ook niet voor geschikt voor gebruik op grote oppervlakten. Het behandelde gebied mag niet af met een verband of plastic folie afgedekt worden.

Meestal worden eerst de psoriasisplekken minder schilferig en kan de roodheid daardoor meer opvallen. De roodheid verdwijnt vaak wat later. Ook kan de jeuk binnen enkele weken minder worden.

De meeste mensen verdragen betamethason/calcipotriol goed. Soms kan wat jeuk, een branderig gevoel of wat roodheid ontstaan. Het blijkt moeilijk te achterhalen of dit door de psoriasis zelf komt, of door betamethason/calcipotriol.

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat bij juist gebruik er geen bijwerkingen optreden. De praktijk bevestigt dit.

De maximale dosis is niet meer dan 100 gram gel per week gebruiken. Gebruikt men meer dan 100 gram per week, dan kan dat leiden tot een verhoging van het kalkgehalte in het bloed en op termijn tot nierstenen.

Het is nog niet duidelijk wat het effect van langdurige zonexpositie na het gebruik van betamethason/calcipotriol gel is. Het is verstandig na gebruik van deze medicatie overmatige blootstelling van de behandelde huid aan de zon te vermijden. Dit geldt ook voor blootstelling aan UV-stralen door middel van een zonnebank of bij lichttherapie.

Bij zwangerschap of borstvoeding wordt het middel afgeraden.

3.b. Betamethason/calcipotriol zalf

Betamethason/calcipotriol zalf was het eerste combinatie middel op de markt . Het is een vette zalf. Het is geschikt voor psoriasis op het lichaam.

3.b. Betamethason/calcipotriol gel

Het flesje

Betamethason/calcipotriol gel is geregistreerd voor langdurig gebruik (tot 52 weken). Op advies mag men langer doorsmeren.

Betamethason/calcipotriol gel is beschikbaar in een flacon en in een applicator. De keuze in toedieningsvorm is afhankelijk van de voorkeur van de patiënt.

Betamethason/calcipotriol gel is kleur- en geurloos, trekt snel in de huid en plakt niet. Als de gel goed in de huid is ingetrokken is de kans op vlekken in de kleding niet groot. Om (blijvende) vetvlekken te voorkomen kan men onderkleding dragen die op een temperatuur van 60 graden kan gewassen worden.

Betamethason/calcipotriol gel kan zowel op het lichaam als op de behaarde hoofdhuid gebruikt worden.

Betamethason/calcipotriol gel gebruikt men een maal daags. Op het lichaam mag 1 dd gedurende 8 weken gesmeerd worden, op de hoofdhuid gedurende 4 weken. In overleg met de behandelaar mag langer gesmeerd worden.

Binnen een week worden de psoriasis plekken minder rood en schilferig.

3.c. Betamethason/calcipotriol schuim

De schuim komt uit een handige spuitbus. Het ziet er uit als witte sneeuwachtige vlokjes. Het geeft een dunne witte laag. De spuitbus moet beneden 30°C en houd deze buiten het zicht en het bereik van kinderen en huisdieren bewaard worden.

Betamethason/calcipotriol schuim kan vetvlekken in de kleding en het beddengoed geven Om (blijvende) vetvlekken te voorkomen kan men onderkleding dragen die op een temperatuur van 60 graden kan gewassen worden.

De schuim is niet geschikt voor het behandelen van psoriasis op de hoofdhuid.

Een geopende spuitbus is 6 maanden houdbaar.

Combinatie preparaten van dermatocorticosteroïden met salicylzuur worden ook vaak gebruikt. Salicylzuur werkt in op de hoornlaag van de huid. Salicylzuur verweekt de verdikkingen en maakt de schilfers los. Hierdoor kunnen andere lokale medicijnen of UV licht dieper in de huid binnendringen en hun werk doen. Salicylzuur wordt bij psoriasis gebruikt in een sterkte van 5%. Meestal als gel, crème of zalf.

4. Teerpreparaten.

Teer is een van de oudste (genees-) middelen. Koolteer wordt vervaardigd uit steenkool en wordt al meer dan een eeuw gebruikt voor de behandeling van psoriasis. Teer is een oud en beproefd middel tegen psoriasis. Teer remt de ontsteking en de celdelingen.

Teer heeft het voordeel dat er nauwelijks bijwerkingen optreden. Een enkele keer wordt iemand allergisch voor teer, waardoor de psoriasis kan verergeren. Ook kunnen er ontstekingen van de haarzakjes ontstaan. Deze ontsteking veroorzaakt roodheid en puskopjes op de haartjes.

Er zijn een aantal nadelen aan het gebruik van teer. Teer heeft een doordringende geur en geeft zwartbruine vlekken die maar moeilijk uit kleding en beddengoed te wassen zijn. Tijdens het gebruik van teerpreparaten moet men er rekening mee houden dat de huid gevoeliger is voor zonlicht.

Teer wordt gebruikt in zalf, emulsie, crèmes, zepen, badolie en shampoo.

In Nederland wordt koolteer dan ook bijna niet meer gebruikt. In sommige dagbehandelcentra wordt nog de ‘Goeckermann therapie’ toegepast. Dit is een combinatie van teerpreparaten en belichting met ultraviolet B stralen.

5. Ditranol.

Dithranol (cignoline) is een synthetisch product dat gemaakt is uit planten. Dit middel wordt dat al heel lang met succes bij psoriasis vulgaris gebruikt. Ditranol remt de celdelingen.

Ditranol wordt het meeste gebruikt in crème vorm.

Tijdens een dagbehandeling kan de ditranol therapie toegepast worden. De psoriasisplekken worden ingesmeerd met dithranol en de omgeving wordt beschermd met zinkzalf of vaseline. Deze bescherming is noodzakelijk, omdat de gezonde huid kan verbranden. De zalf blijft de gehele dag op de huid zitten. Dithranol wordt daarna afgewassen. De behandeling begint met een lage concentratie dithranol. Vervolgens wordt de concentratie geleidelijk verhoogd. De psoriasisplekken verdwijnen meestal na 4 tot 6 weken. Er blijft een bruine verkleuring achter door de zalf.

Bij de tweede methode wordt de dithranol op de psoriasisplekken aangebracht en er na 15 tot 20 minuten weer afgewassen. Daarna wordt de huid ingesmeerd met vaseline. Deze methode is vrijwel net zo effectief als de eerste. Het heeft als

voordeel dat je de rest van de dag klaar bent. Het nadeel is dat het de huid kan irriteren en dat het vlekken geeft (kleding, beddengoed, bad of douchebak). Maar het grootste voordeel is dat de psoriasis na de behandeling niet meteen weer terugkomt. De behandeling wordt tegenwoordig vooral in dagbehandelcentra of tijdens opname toegepast. Ernstige bijwerkingen treden nooit op.

6. Calcineurine remmers.

Calcineurine remmers werken ontstekingsremmend. Ze zijn vooral werkzaam tegen psoriasis in het gelaat, in de genitaal streek en in de pooien. Op andere plaatsen zijn de middelen minder effectief.



C. Lichttherapie

Veel patiënten ervaren positieve effecten van blootstelling aan zonlicht. De Uv-stralen in zonlicht bestaan onder andere uit Uv-A en Uv-B-straling. Vanuit dit gegeven is de lichttherapie ontwikkeld. Lichttherapie onderdrukt de ontstekingsreactie en remt de celdeling.

Er zijn 2 vormen van lichttherapie: Uv-B en PUVA. Uv-B (ultraviolet B) is een elektromagnetische straling met een golflengte tussen de 280 en 320 nanometer. Tegenwoordig worden vooral lampen gebruikt die hoofdzakelijk golflengtes van ongeveer 311 nanometer uitzenden (smalspectrum Uv-B). PUVA staat voor Uv-A in combinatie met een medicijn dat men daarbij gebruikt: ‘psoralen’. Deze laatste therapie wordt de laatste jaren bijna niet meer toegepast. De bestraling met Uv-licht gebeurt met een lamp, een lichtapparaat of een lichtcabine.

Lichttherapie

Uv-B-therapie kan poliklinisch of in dagbehandelcentra worden toegepast. Daarnaast is er de mogelijkheid om de lampen (tijdelijk) thuis te krijgen

Lichttherapie wordt gegeven aan mensen die slecht of onvoldoende reageren op lokale therapie of heel veel psoriasisplekken hebben. Vaak wordt het hele lichaam behandeld. Het is ook mogelijk een beperkt gedeelte (bijvoorbeeld alleen de handen of voeten) bloot te stellen aan lichttherapie.

Bij 63 tot 75% van de gevallen verbetert de psoriasis met 90% binnen de 20 weken. Het aantal benodigde behandelingen per kuur om een goed resultaat te bereiken verschilt per persoon. Niet bij iedereen is lichttherapie effectief. Als de psoriasis na een kuur met Uv-B therapie verdwijnt betekent dat niet de huid voorgoed genezen is. Uv-B therapie is een symptomatische behandeling. Na een rustperiode van 3 tot 6 maanden kan psoriasis in alle hevigheid terugkomen.

Niet iedereen komt in aanmerking voor behandeling met Uv-B. Dat geldt bijvoorbeeld voor mensen die al eerder zijn behandeld met Uv-B, maar daar niet goed op reageerden of bijwerkingen kregen. Ook mensen met een overgevoeligheid voor licht (al of niet door medicijnen), met ziekten waardoor zij een verhoogd risico op huidkanker hebben en mensen met huidkanker komen niet in aanmerking. Lichttherapie is ook niet meer verstandig als patiënten al vaak lichttherapie hebben gehad: 400 behandelingen met Uv-B lichttherapie o 150-200 behandelingen met PUVA-lichttherapie.

Tijdens de Uv-B lichttherapie staan patiënten in een cabine of worden de handen en/of de voeten belicht in een bak. In de eerste behandelsessie wordt kortdurend belicht. Geleidelijk aan wordt de belichtingsduur opgevoerd. Als men dat niet doet en direct begint met intensieve belichting zal de huid verbranden. De optimale dosering is bereikt wanneer de huid een lichtroze kleur krijgt. Omdat in de huid gewenning optreedt kan het voorkomen dat in de loop van de tijd de dosering nog iets verder moet worden opgehoogd. De behandeling vindt 2-3 keer per week plaats.

Lichttherapie duurt gemiddeld tussen de 6 en 12 weken. Het is niet verstandig om langer te geven. Enerzijds omdat langdurig lichttherapie de kan op veroudering en huidkanker toe doet nemen. Anderzijds omdat er gewenning optreedt waardoor de behandeling steeds minder effectief is.

Bij lichttherapie kunnen tijdens de behandeling of jaren na de behandeling bijwerkingen optreden. Tijdens de behandeling kunnen roodheid, verbranding, een droge huid met jeuk, een koortslip en een oogontsteking ontstaan. Bij langdurige behandeling (na 300 of meer behandelingen) kan de huid vroegtijdig verouderen en is de kans op huidkanker verhoogd.

Extra zonnebaden of langdurige blootstelling van de huid aan de zon wordt tijdens Uv-B therapie sterk afgeraden.



D. Systemische therapie

Als psoriasis uitgebreid is, niet meer goed reageert op lokale therapie of snel terugkomt na het stoppen van lichttherapie, dan kan systemische medicatie (tabletten of injecties) overwogen worden. Afhankelijk van de soort systemische therapie, remt deze vorm van psoriasisbehandeling de celdeling, de ontstekingsactiviteit, het afweersysteem als geheel of een specifiek gedeelte ervan. Er zijn 5 soorten medicijnen die systemisch kunnen worden gegeven:

  • -methotrexaat
  • -ciclosporine
  • -acitretine
  • -fumaraten
  • -apremilast
  • -biologicals

Ook kinderen kunnen een behandeling met systemische medicatie krijgen. Studies hebben laten zien dat kinderen effectief en veilig behandeld kunnen worden, ook gedurende een langere tijd. Ook oudere patiënten die andere medicijnen gebruiken en andere aandoeningen hebben kunnen veilig medicijnen gebruiken, mits er met aandoeningen en de andere medicatie rekening gehouden wordt.

1. Methotrexaat.

Dit middel remt de celdeling in de huid. Het is een zeer effectief middel tegen psoriasis. Bekende ernstige bijwerkingen zijn een tekort aan bloedcellen en beschadiging van de lever. Methotrexaat (MTX) wordt voornamelijk gebruikt voor de behandeling van ernstige vormen van psoriasis.

2. Ciclosporine.

Dit is een middel dat zeer werkzaam is om afstoting bij transplantatie van organen tegen te gaan. Ciclosporine werkt ook goed om psoriasis te onderdrukken. Helaas kan ciclosporine nierbeschadiging gegeven. Uit een recent onderzoek is gebleken dat methotrexaat en ciclosporine even werkzaam zijn bij ernstige psoriasis.

3. Acitretin.

Dit is een van vitamine A afgeleide stof die als medicijn bij psoriasis wordt gebruikt. Bij vrouwen die in verwachting zijn, kan dit middel ernstige beschadiging van de ongeboren vrucht veroorzaken.

4. Fumaarzuur.

Fumaarzuur heeft een gunstige effect op het afweersysteem bij psoriasis en remt tevens de celdeling van de opperhuidcellen.

5. Apremilast.

Apremilast remt het enzym PDE4 (fosfodiesterase 4) dat van nature aanwezig is in ontstekingscellen. Bij psoriasis is dit enzym te actief, waardoor de immuuncellen teveel stoffen aanmaken die de ontstekingen in het lichaam aanwakkeren.



E. Biologicals

Biologicals zijn kunstmatige gemaakte lichaamseigen eiwitten die een effect hebben op het verstoorde afweerproces bij psoriasis. Biologicals binden zich aan bepaalde ontstekingseiwitten die een belangrijke rol spelen in het ontstaan van psoriasis. Door binding aan deze eiwitten wordt de functie van de T-cellen geremd waardoor er geen psoriasis ontstaat. Biologicals worden ingedeeld naar het ontstekingseiwit waarop zij hun werking of beter gezegd hun remming op uitoefenen. Zij verschillen onderling in de werkzaamheid, bijwerkingenprofiel, de dosis en de dosisfrequentie.

Biologicals

De volgende biologicals zijn in Nederland geregistreerd voor de behandeling van matige en ernstige vormen van psoriasis:

1. TNF remmers

TNF betekent “Tumor Necrosis Factor” . Deze groep biologicals werken doordat ze het ontstekingseiwit TNF blokkeren.

  • -Adalimumab
  • -Etanercept
  • -Certolizumab pegol
  • -Infliximab

2 IL-12/IL-23 remmers

IL staat voor Interleukine, een ontstekingseiwit. Deze groep biologicals binden zich aan interleukine 12 en 23 eiwitten.

  • -Ustekinumab

3. IL-17 remmers

Deze biologicals werken doordat ze de activiteit van Interleukine-17 neutraliseren; dit ontstekingseiwit komt in grotere hoeveelheden voor bij psoriasis.

  • -Secukinumab
  • -Ixekizumab
  • -Brodalumab

4. IL-23 remmers

De nieuwste generatie biologicals remmen het eiwit interleukine 23, dat een sleutelrol speelt bij het ontstaan van psoriasis.

  • -Guselkumab
  • -Risankizumab
  • -Tildrakizumab

5. Biosimilar

Een biosimilar is een biological die nagemaakt is. Dit is toegestaan omdat het patent van de originele biological is verlopen. Een biosimilar is qua werkzaamheid en bijwerkingen nagenoeg gelijk aan het origineel middel. De volgende biosimilars zijn in Nederland beschikbaar:

  • -Benepali ® (etanercept)
  • -Inflectra ® (infliximab)
  • -Remsima ® (infliximab)


0