Iedereen met psoriasis heeft een eigen klinisch beeld. Bij de ene zijn er maar enkele plekken aanwezig. De ander zit helemaal onder.
Behalve in verschillende mate, komt psoriasis ook in verschillende soorten voor. Bij psoriasis zie je scherp begrensde, witte schilferende plakkaten op een rode ondergrond. De dikke witte schilfers lijken op schubben.
Psoriasis kan op elke plaats van het lichaam voorkomen. Het is een symmetrische aandoening. Het komt links en rechts op het lichaam voor.
De meeste benamingen van psoriasis verwijzen naar de wijze waarop psoriasis zich voordoet, of op de manier waarop het ontstaat.
De meest voorkomende is psoriasis vulgaris (‘gewone’ psoriasis). Ongeveer 90% van de mensen met psoriasis heeft het. Deze vorm is herkenbaar aan de duidelijk begrensde, (rode) schilferende plekken. Deze wisselen van grootte en verspreid over de huid. De plekken komen symmetrisch aan beide zijden van het lichaam voor. De plekken kunnen samenvloeien. Dan ontstaan er grote plakkaten die rond of grillig van vorm zijn.
Ze komen vooral voor op de strekzijde van de ellebogen, knieën, de scheenbenen, het behaarde hoofd en de op de (onder) rug. Psoriasis komt het vaakst op de ellebogen voor.
Maar ze kunnen ook op andere delen van het lichaam voorkomen. In het gezicht komt psoriasis niet vaak voor.
Psoriasis capitis is een vorm die op het behaarde hoofd zit. Deze komt relatief vaak voor. De oorzaak van psoriasis van de hoofdhuid is gelijk aan die van gewone psoriasis. Het ontstaat door een combinatie van een versnelde celdeling van de huidcellen en een afwijkende afweerreactie die tegen deze huidcellen is gericht.
Ruim de helft van de mensen met psoriasis vulgaris krijgt ook plekken op het behaarde hoofd. Zowel mannen als vrouwen kunnen deze vorm van psoriasis krijgen.
De meest typische plaatsen voor psoriasis capitis zijn de (voorste) haargrenzen, de nek en de slapen.
Bij psoriasis capitis kunnen kleine plekjes aanwezig zijn maar ook flinke, verdikte plakkaten. De plekken strekken zich ook zo’n 1 tot 2 cm uit naar de omliggende gezichtshuid. Het vervelende is dat de plekken meestal een overmatige schilfering hebben, die langer in de haren blijft zitten dan op de huid. Die schilfers zijn vooral in donker haar en op donkere kleding goed zichtbaar. Bij hoge uitzondering ontstaat haaruitval. Bij deze vorm van haaruitval zijn de haarwortels niet vernietigd. Na een behandeling treedt er weer haargroei op.
Psoriasis capitis jeukt en door het krabben verergert de psoriasis.
Als de schilfering en de roodheid niet zo uitgesproken zijn is psoriasis capitis moeilijk te onderscheiden van seborrhoïsch eczeem.
Psoriasis van de hoofdhuid is vaak lastig te behandelen, met name bij mensen die flink behaard zijn.
Psoriasis kan ook in de lichaamsplooien voorkomen. Dan spreekt men van een omgekeerde psoriasis of psoriasis inversa.
De oorzaak voor psoriasis is genetisch bepaald. Het heeft daarnaast ook de neiging te ontstaan in warme vochtige gebieden zoals de lichaamsplooien. Factoren zoals wrijving en infecties met schimmels en gisten dragen waarschijnlijk ook bij tot het ontstaan van psoriasis.
Psoriasis inversa kan spontaan ontstaan bij iemand met psoriasis. het kan ook veroorzaakt worden door een schimmelinfectie. Ongeveer 5% van de patiënten met psoriasis heeft uitsluitend psoriasis inversa. 30% van de patiënten met algemene psoriasis heeft ook psoriasis inversa.
De plekken zijn felrood en schilferen bijna niet. Ze zijn scherp begrensd en ze jeuken.
In de plekken kunnen pijnlijke kloven ontstaan voornamelijk in de bilspleet. Bij veel zweten kunnen de plekken wittig verkleuren (maceratie). Dit is pijnlijk.
Deze vorm van psoriasis komt vooral voor bij zwaarlijvige mensen.
De voorkeursplekken zijn de oksels, de liezen, de bilnaad, onder de borsten, in de navel en soms ook aan de binnenkant van de ellebogen en de knieën.
Psoriasis inversa kan zich ook bevinden achter de oorschelpen, en op de geslachtsdelen. Bij mannen aan de penis en de balzak en bij vrouwen aan de schaamlippen. Soms ook tot diep in de vagina. Genitale psoriasis kan leiden tot schaamte en isolatie waardoor mensen geen intieme relaties durven aan te gaan.
Psoriasis inversa wordt vaak verward met een schimmelinfectie. De patiënt wordt hier soms jaren achter elkaar onterecht voor behandeld.
Psoriasis inversa wordt op een andere manier behandeld dan psoriasis vulgaris.
Nagelafwijkingen komen bij ongeveer de helft van alle mensen met psoriasis voor. Bij mensen die psoriasis met gewrichtsklachten hebben komen in 85% van de gevallen nagelafwijkingen voor. Soms komen de nagelafwijkingen zonder huid- en/of gewrichtsklachten voor. Dat laatste komt slechts in 5% van de gevallen voor.
De kans op het ontstaan van nagelpsoriasis is groter bij mensen ouder dan 40 jaar en bij mensen die ook artritis psoriatica hebben.
Hoe nagelpsoriasis precies ontstaat is nog onduidelijk.
De nagels worden dan dikker, laten los aan het uiteinde en vertonen putjes en geelbruine vlekken.
Nagelpsoriasis kan voorkomen op 1 nagel, maar ook op alle nagels van de handen en de voeten. Vaak zitten er putjes in de nagelplaat en zijn er witte, oranje-gele of bruine verkleuringen te zien (olievlek fenomeen). In het uiterste geval laat de nagel zelfs los. Soms beperkt de psoriasis zich alleen tot de nagel en zijn er verder geen huidklachten.
Mensen kunnen er bij hun dagelijkse activiteiten veel pijn en last van hebben.
De diagnose nagelpsoriasis wordt voornamelijk op het blote oog gesteld. Desondanks zijn er een aantal andere nagelaandoeningen die erop lijken (waaronder een schimmelnagel of lichen planus). Bij twijfel wordt er een biopsie en/of een nagelkweek afgenomen.
Onbehandeld kan nagelpsoriasis leiden tot pijn, zwellingen en ontstekingsreacties aan de vingers en tenen. Dit laatste is soms zo erg dat de nagels misvormd kunnen raken. Vroeg inzetten van therapie is daarom van belang. De behandeling van nagelpsoriasis is moeizaam. Sommige milde vormen reageren goed op een aantal lokale middelen. Systemische middelen worden alleen gebruikt bij ernstige vormen waarbij ook huiddelen en/of gewrichten ernstig zijn aangedaan.
De resultaten zijn echter niet altijd even goed en na het stopzetten van de behandeling kunnen de afwijkingen weer terugkeren.
Patiënten kunnen ook zelf een aantal zaken doen om verergering van de nagelpsoriasis te voorkomen:
Psoriasis guttata wordt ‘druppel psoriasis’ genoemd. Het is een bijzondere vorm van psoriasis waarbij in de tijd van enkele weken tot dagen talrijke (meer dan 100) ovaal-ronde plekjes (2 millimeter tot 1 centimeter grote) ontstaan. Deze zijn verspreid over het lichaam.
Psoriasis guttata kan bij iedereen optreden. Ook bij mensen die nog nooit eerder psoriasis hebben gehad. Deze vorm komt vaker voor bij mensen waarbij psoriasis in de familie voorkomt.
Psoriasis guttata komt meestal voor bij patiënten tussen de 10 en 40 jaar. Het komt bij mannen en vrouwen waarschijnlijk even vaak voor.
Psoriasis guttata wordt vaker gezien na een keelinfectie met bacteriën van de groep A bèta-hemolytische streptokokken (Streptococcus pyogenes). Psoriasis guttata kan ook ontstaan na gebruik van bepaalde medicijnen zoals NSAIDs, bètablokkers en antimalariamiddelen.
De plekjes zitten bij voorkeur op de romp, de bovenarmen en de bovenbenen. Soms zijn er ook plekjes in het gezicht en op het hoofd aanwezig.
De plekken geven soms jeukklachten maar doen geen pijn.
In het begin is er weinig schilfering. Deze kan wel zichtbaar gemaakt worden door er overheen te krabben.
Psoriasis guttata houdt meestal slechts enkele weken aan en verdwijnt dan weer vanzelf. Voor sommige mensen geldt psoriasis guttata als een begin van psoriasis vulgaris. Hoeveel mensen met psoriasis guttata daadwerkelijk later psoriasis vulgaris zullen krijgen is echter nog niet bekend.
Het klinisch beeld van psoriasis guttata is duidelijk. De diagnose is makkelijk te stellen.
Psoriasis pustulosa is een zeldzame vorm van psoriasis. Hierbij ontstaan troebele blaasjes (puistjes of pustels) op het lichaam die in een later stadium af gaan schilferen. Psoriasis pustulosa die zich over het hele lichaam uitbreidt kan spontaan ontstaan. Omdat te veel afweercellen in de huid zijn gaan zitten, is men bij deze vorm van psoriasis erg ziek en moet deze goed behandeld worden. Vaak gaat zo’n verergering gepaard met koorts. In de regel herstelt de huid vanzelf na een paar weken, maar na verloop van tijd kan de psoriasis pustulosa opnieuw optreden.
Psoriasis kan voorkomen op de handpalmen en de voetzolen. Als er naast de verdikking van de huid ook puskoppen aan de handpalmen en voetzolen aanwezig zijn, dan spreekt men van de ziekte van Andrews Barber (of ‘psoriasis pustulosis palmoplantaris’).
Psoriasis palmoplantaris ontstaat door een abnormale verdikking van de opperhuidcellen in combinatie met een verstoorde afweerreactie. Erfelijke factoren spelen een rol. De psoriasis aan de handpalmen en de voetzolen wordt waarschijnlijk ook in stand gehouden door wrijving. De handen worden immers veel gebruikt bij manuele handelingen. De voetzolen moet het gewicht van het lichaam dragen tijdens het lopen.
Op de handpalmen en op de voetzolen zijn soortgelijke afwijkingen aanwezig: rode, verharde en schilferende plakkaten die gemakkelijk uitdrogen en openscheuren. Deze laten pijnlijke kloofjes en wondjes achter. Beide zijden zijn vaak even ernstig aangedaan.
Psoriasis palmoplantaris is soms moeilijk te onderscheiden van een eczeem of een schimmelinfectie. Dit is zeker het geval als er nergens anders op het lichaam psoriasis aanwezig is.
Patiënten kunnen ook zelf een aantal zaken doen om verergering te voorkomen:
Psoriasis erytrodermie is een zeldzame vorm van psoriasis waarbij nagenoeg de gehele huid van top tot teen rood is en schilfert. Hierbij voelt men zich behoorlijk ziek. Er is sprake van koude rillingen en van veel jeuk. Wanneer de psoriasis zo uitgebreid is, kunnen belangrijke functies van het lichaam ontregeld raken (zoals verlies van warmte en vocht). Psoriasis erytrodermie kan geleidelijk ontstaan uit psoriasis vulgaris. Het kan ook een plotselinge verergering zijn van een psoriasis pustulosa.
Vrij veel mensen met psoriasis krijgen gewrichtsklachten. De schattingen lopen uiteen van 5 tot 40%. Deze vorm heet ‘psoriasis arthropathica’ of ‘artritis psoriatica’. Sommige mensen hebben een ernstige vorm van psoriasis en nauwelijks gewrichtsklachten. Anderen hebben veel gewrichtsklachten en weinig last van hun huid. De gewrichtsklachten kunnen zelfs optreden voordat er afwijkingen aan de huid zichtbaar zijn geweest.
De artritis bevindt zich in de kleine gewrichten van handen en voeten en in de grote gewrichten, zoals in een knie of elleboog. De dermatoloog en reumatoloog overleggen vaak over de behandeling.