e. Hand- en voeteczeem Copy

Bij de meeste vormen van handeczeem spelen verschillende factoren een rol. Deze factoren kunnen zowel van buitenaf als van binnenuit komen.

Irritatief handeczeem

Irritatief contact eczeem (ortho-ergisch contacteczeem) ontstaat door regelmatige en/of langdurige blootstelling van de huid aan irriterende stoffen en factoren.

Deze factoren zijn:

• -Overmatig contact met water. Dit doet zich vooral voor bij de ‘natte beroepen’: huishoudelijk werk, kappersvak, verzorgende sector (ziekenverzorging, verpleging, bejaardenhulp), schoonmaak, horeca, bakkerij, detailhandel (groentewinkel, viswinkel en slagerij), tuinderij en veeteelt, bloemisterij, enzovoort.
• –Zeep, schoonmaakmiddelen en (af)wasmiddelen. Met deze middelen wordt evengoed het vet van bijvoorbeeld vuile borden als het natuurlijke vetlaagje op de huid verwijderd.
• –Sappen van groenten (onder andere ui, prei, witlof, andijvie en aardappels), van fruit (vooral sinaasappel, grapefruit, verse ananas en kiwi) en van vlees, vis en schaaldieren.
• -Organische oplosmiddelen zoals terpentine, wasbenzine, vlekkenwater, remolie, enzovoort.
• -Droge, te warme of juist te koude lucht kan een belasting voor de huid zijn.
• –Mechanische factoren kunnen de huid beschadigen zoals wrijving en schuren (bijvoorbeeld bij sleutelen aan auto’s en motoren, of in de tuin werken).

Allergisch contacteczeem

Allergisch contacteczeem ontstaat door contact met een allergenen. Contactallergenen zijn stoffen die een allergie veroorzaken door direct contact met de huid. Daardoor ontstaat allergisch contacteczeem.

In het dagelijks leven kunnen mensen met contactallergenen in aanraking komen waarvoor ze een allergie kunnen ontwikkelen. Zoals nikkel (bijvoorbeeld in oorbellen), parfumstoffen of conserveermiddelen die in aanraking komen met de huid, bijvoorbeeld in huishoudproducten.

Meestal gaat het om stoffen zoals chromaat in cement, epoxyhars in tweecomponentenlijm, natuurlijke stoffen in snijbloemen (chrysant en alstroemeria), haarverf en permanentvloeistof (kapper), rubber (gezondheidszorg).

Constitutioneel handeczeem

Mensen met een aangeboren aanleg voor eczeem kunnen gemakkelijker op latere leeftijd ook een handeczeem krijgen.

Proteïne-gerelateerd contacteczeem

Proteïnen (eiwitten) zoals in latex, schil van aardappelen, bakkersmeel of andere voedingsmiddelen kunnen jeuk geven bij aanraking. Er ontstaat dan direct een snelle jeukende reactie. Dit komt doordat na contact met deze eiwitten het stofje histamine in de huid wordt vrijgelaten. Door de jeukklachten, ontstaat de neiging tot wrijven en krabben. Dat kan weer leiden tot meer eczeem. Deze vorm van handeczeem is vrij zeldzaam.

Handeczeem kan plotseling optreden of langdurig aanwezig zijn. Acuut eczeem kenmerkt zich door roodheid, zwelling, bultjes, blaasjes en soms vocht dat uit de huid komt. De blaasjes drogen uiteindelijk in tot schilfers en korstjes. De huid vervelt en de roodheid neemt af.

Bij een chronisch eczeem is de roodheid meestal niet zo heftig. De huid is verdikt en schilfert vaak. De huidlijnen worden grover dan normaal. In deze huid kunnen kloven ontstaan die pijn veroorzaken.

Handeczeem wordt herkend aan de typische, uiterlijke kenmerken. Bij de anamnese wordt uitgebreid gevraagd naar factoren die de huid belasten (beroep, huishoudelijk werk of hobby’s). Ook is het van belang te weten of men zelf (of iemand in de familie) eczeem heeft (gehad). Bij patiënten met chronisch handeczeem (>3 maanden) waarbij behandeling niet effectief is zal aanvullend onderzoek naar een eventuele contactallergie gedaan worden. De te testen stoffen worden met pleisters op de rug geplakt en 2 dagen later weer verwijderd. Na 48 uur en 72 uur wordt de reactie op de rug beoordeeld. Als de stof ter plaatse een eczeemreactie heeft veroorzaakt, is sprake van een allergie.

Katoenen of zijden handschoenen beschermen de handen tegen invloeden van buitenaf en worden gebruikt om de zalf goed op zijn plaats te houden. Voor het werken met water en ontvettende en prikkelende stoffen zijn er veel soorten handschoenen verkrijgbaar. Bij medewerkers met constitutioneel eczeem is de kans op een allergie voor latex (een stof die in rubber zit) groter. Dat betekent dat, waar mogelijk, gewerkt moet worden met handschoenen die geen latex bevatten. Als er veel met waterwerende handschoenen wordt gewerkt, dan kan het eczeem worden verergerd door het zweten in de handschoen. Er kan dan gekozen worden voor een handschoen met een katoenen voering.

Bij de behandeling van handeczeem wordt eerst gestart met een lokale therapie. Het is belangrijk dermatocorticosteroïden te combineren met een neutrale vette zalf of crème. Alleen als dermatocorticosteroïden niet gebruikt kunnen worden, kan tacrolimus zalf 0.1 % overwogen worden. Pimecrolimus crème is niet effectief.

Als lokale therapie niet werkt, dan kan lichttherapie overwogen worden. Deze therapie is maar tijdelijk effectief voor de behandeling van matig tot ernstig handeczeem. Na stoppen komen de klachten vaak weer terug.

Er kunnen ook tabletten voorgeschreven worden.

Alitretinoïne is het enige geregistreerde middel voor chronisch handeczeem. Dit middel is het meest effectief bij chronisch handeczeem met kloven of eeltvormig handeczeem. Er wordt geadviseerd bij ernstig handeczeem (dat onvoldoende reageert op zes weken dermatocorticosteroïden) te starten met alitretinoïne 30 mg. Als de behandeling na 3 maanden goed werkt dan kan deze verlengd worden.

Indien er sprake is van handeczeem met blaasjes dan kan behandeling met ciclosporine-A worden overwogen.

Overige tabletmedicatie kan overwogen worden als bovenstaande therapieën niet effectief zijn: methotrexaat, azathioprine of acitretine.

Bij zeer ernstig of hardnekkig handeczeem kan een korte kuur met corticosteroïden in tabletvorm (predniso(lo)n) uitkomst bieden.

Wanneer het handeczeem bacterieel is geïnfecteerd, is soms een antibioticumkuur nodig. Bij chronisch handeczeem kan er ook een secundaire schimmelinfectie optreden. Na een behandeling met een antischimmelkuur kan een verbetering optreden.

Daarnaast is het belangrijk om irriterende stoffen en factoren zoveel mogelijk te vermijden. Dit geldt niet alleen voor het werk maar ook voor de privésituatie. Indien veelvuldig contact met water en schoonmaakmiddelen onvermijdelijk is, moet men zoveel mogelijk plastic (vinyl of PVC) handschoenen dragen. Het meest aantrekkelijk zijn vinyl handschoenen met een katoenen binnenbekleding om transpiratie tegen te gaan. Bij contact met chemische stoffen hebben nitril handschoenen de voorkeur, aangezien deze handschoenen vrijwel geen chemicaliën doorlaten. Wanneer het eczeem door het werk veroorzaakt wordt, zal er overleg plaats moeten vinden met bedrijfsarts of arbeidshygiënist om na te gaan hoe contact met irriterende of allergische veroorzakende stoffen vermeden kan worden.

Voor jonge mensen met handeczeem of constitutioneel eczeem in het verleden is het van groot belang een goede beroepskeuze te maken en bij voorkeur geen ‘nat’ beroep te kiezen (zoals kapster, verpleegkundige, schoonheidsspecialiste, schoonmaakster, horeca enz.). Op de werkplek kunnen factoren aanwezig zijn die het eczeem zowel gunstig als ongunstig kunnen beïnvloeden. Mechanische belasting van de huid door wrijving of schuren van de huid kan leiden tot irritatie van de huid. Mensen met constitutioneel eczeem die in hun beroep veel belast worden met nat werk (kapperssalon, schoonmaakwerk, voedselbereiding, bloemisterij en gezondheidszorg) hebben een verhoogd risico op het krijgen van handeczeem. Beroepen waarbij veel contact is met water of ontvettende en irriterende stoffen vormen een risico.